Het Westland staat bekend om zijn kassen. Op de bebouwde dorpen na, zie je ze overal. Het lijkt dan net of die kassen er altijd hebben gestaan, maar toch is die geschiedenis maar zo’n 150 jaar oud.
 Tuinbouw, maar dan in de vorm van ‘vollegronds’ bestaat al wél langer. Al in de 16e eeuw werden grotere landbouwpercelen omgezet naar kleinere ‘warmoezerijen’. Allerlei groenten werden daarop geteeld, maar ook hardfruit zoals appels en peren, en zachtfruit. Anders dan in de rest van Nederland werden hier pachtcontracten voor 25 of 30 jaar afgesloten in plaats van de gebruikelijke 5 jaar. De fruitbomen hadden immers vele jaren nodig om tot vrucht te komen.

Die tuinbouw ontwikkelde zich in eerste instantie vooral in Wateringen, Poeldijk en Monster. De aanwezigheid van vaarwater naar de stad was daar een belangrijke reden van. Wegen waren in die tijd te slecht om de groenten en fruit goed te kunnen vervoeren. De rivier De Gantel en de in opdracht van Frederik Hendrik gegraven Nieuwe Vaart naar Den Haag vormden een prachtige vaarroute. Zodoende konden de tuinders binnen enkele uren op de Haagse markt zijn om hun waren te verkopen.

Het Westland ontwikkelde zich steeds meer tot tuinbouwgebied, waarbij drie gunstige factoren een rol speelden.

Allereerst is er dankzij de ligging aan zee een mild klimaat, met winters die niet zo koud zijn en zomers die juist weer niet zo heet zijn. Er kon dus vroeg gestart worden met de teelt en de kans op verbranding en verdroging in de zomer was ook beperkt.
Een tweede reden was de grond. Door vroegere overstromingen was het gebied een mooie mix van klei en zand, gunstig voor de teelt van gewassen.
De derde factor was de zon: in het zuidwesten van Nederland zijn de meest zonuren.

Er kleefde ook een nadeel van de ligging: de zoute zeewind die vaak ook stevig was. Om dat nadeel tegen te gaan werden vooral langs de kust veel bomensingels geplant, die de windkracht temperde. Voor die singels werden vooral elzen gebruikt.

Vanaf de jaren ’60 in de vorige eeuw groeide de tuinbouw fors, ook aan de meer oostelijke kant van het Westland. De Westlandse kassenbouwers werden experts en samen met de vele toeleveringsbedrijven zijn zij sindsdien wereldwijd actief met de bouw van deze kassen.

In de 19^e eeuw werd de druif een belangrijk product. Niet om wijn van te maken, maar om als tafeldruif op te eten. In eerste instantie stonden de ranken vaak tegen houten schuttingen, maar al snel werden ook fruitmuren gebouwd, meestal van ijsselsteentjes. De muren hadden als voordeel dat ze de zeewind volledig tegenhielden, en vooral dat de warmte van de zon erin werd opgeslagen, om ’s nachts weer uitgestraald te worden. Die extra warmte zorgde voor eerdere rijpheid en daarmee een hogere prijs.

Na 1850 kwam er steeds vaker ziekte in de druif. Men leerde dat dit minder werd als er een schietraam voor de druif, tégen de muur, werd gezet. Er ontstond dan een microklimaat onder het glas, wat ook nog eens een versnelling van de teelt gaf. Deze schietramen zijn te beschouwen als de eerste voorlopers van de Westlandse kassen.

Om de druivenplanten te kunnen bewerken moesten de schietramen steeds weggehaald en teruggezet worden. Door een vaste constructie te maken, waaronder de tuinder kon komen, was dat niet meer nodig. Zo ontstond de eerste muurkas: de ‘lessenaar’. Vernoemd naar de schoolbankjes die toentertijd ongeveer die vorm hadden. Een uitgebreidere vorm was de kopkas, waarbij de kas vanaf de muur nog één of twee glasplaten omhóóg ging. In de kopkas was meer ruimte op de grond, waar in het voorjaar nog mooi enkele groenten geteeld konden worden, zoals spinazie en bloemkool.

Een belangrijke stimulans voor de bouw van kassen was de uitvinding van een nieuw procedé om glas te maken, rond het jaar 1880. Hierdoor werd het mogelijk om grote ruiten te maken, en ging de prijs per m2 fors omlaag. Het maken van een muurkas werd daarmee voor menig tuinder betaalbaar. En ook werden er massaal broeibakken aangelegd, het zogenaamde ‘plat glas’. Vele soorten groenten konden hierin worden geteeld.

1891 was een belangrijk jaar voor de ontwikkeling van de Westlandse kassen. De Westlanders wisten dat er in Hoeilaart, vlak onder Brussel, een befaamd productiegebied voor de tafeldruif was. Twee Poeldijkse tuinders besloten daar een bezoekje te brengen, samen met de plaatselijke dorpssmid. Zij werden hartelijk ontvangen en kregen alle ins en outs te horen van de Belgen. Bovendien kochten zij enkele druivenplanten van een voor hen onbekend ras en gingen met al die kennis weer huiswaarts. Daar aangekomen begon de smid een aangepaste vorm van de druivenkas te maken: de kniekas. Deze kniekas werd vervolgens massaal gebouwd in het Westland, zowel in houtbouw als in staal. De serre was uitermate geschikt voor de druiventeelt, de belangrijkste Westlandse teelt tussen 1850 en 1950.

Voor groenteteelt waren de serres minder geschikt; er was behoefte aan grotere ruimtes die bedekt waren door glas. En waar het liefst onder gewerkt kon worden. Zo ontstond het eerste warenhuis: een broeibak met hoge zijkanten. Die zijkanten werden al snel vermaakt tot vaste constructies. Over het algemeen waren de warenhuizen nog behoorlijk laag en moest je vaak gebukt erdoorheen lopen. Pas veel later leerde men dat er een stabieler binnenklimaat ontstaat als de kas een stuk hoger wordt gemaakt.

Het dek (dak) van het warenhuis bestond aanvankelijk uit eenruiters (houten lijsten van ongeveer 1,50 x 0,70 meter). Die werden er bij heet weer afgehaald en ook in de winter als er geen teelten stonden. Dan kon de grond ‘schoongespoeld’ worden. In Venlo (Limburg) kwamen tuinders erachter dat dat schoonspoelen niet per sé hoefde. Daar werd de dek vermaakt tot een vaste constructie met enkele ramen die dan open konden worden gedaan. Door die vinding heet dat type kas de ‘Venlo-kas’. De Venlo-kas is daarna ook in het Westland toegepast en na de oorlog werd vrijwel het gehele Westland gevuld met dit soort kassen. Zij kennen een vaste maatvoering van 3.20 brede kappen. Alleen bij de sierteelt (toen vooral in Aalsmeer) kwam je bredere kappen tegen (6,40 en 9,60 meter).

Aan tafel in het sfeervolle restaurant Triptyque in Wateringen zitten Virginie en Niven van Bronckhorst-Kunz. Op de achtergrond klinken de geluiden van de keukenbrigade die zich aan het voorbereiden is voor de lunch. Toch nemen ze de tijd om te vertellen over hun restaurant en hun filosofie.

Niven is opgegroeid in Gorinchem en op zijn tiende verhuisd naar Hoek van Holland. Hij deed de Mavo in ‘s-Gravenzande en had net zoals veel anderen een baantje in de kassen. “Kistjes papieren heette dat”. Zijn koksopleiding deed hij bij de koksschool in Den Haag. In verschillende restaurants groeide hij door van de afwas naar de voorgerechtjes. Via de keuken bij Kasteel van Rhoon, kwam hij uiteindelijk terecht bij de Librije in Zwolle en bij De Bokkedoorns in Overveen.

Virginie groeide op in Zoetermeer. Na een studie geneeskunde is ze inmiddels huisarts in opleiding. Nu 12,5 jaar samen, werken zij en Niven alweer sinds 2020 samen in Triptyque. Virginie is de drijvende kracht op de achtergrond. Zo richt zij zich onder andere op de duurzaamheid van het restaurant. Iets wat ze hoog in het vaandel hebben staan. Dat gaat bijvoorbeeld zo ver als de bloemen die op tafel staan: we hebben gekozen voor droogbloemen.

We vroegen Niven waarom hij met groenten kookt. Nu is dat bij meerdere koks in zwang, maar 15-20 jaar geleden was dat zeker niet zo.

Niven vertelt dat hij een sterke band voelt met het Westland. “Ik waardeer de ‘niet lullen, maar poetsen-mentaliteit’ van de Westlanders. In de kassen worden de prachtigste producten verbouwd. En dan is er ook nog eens zoveel innovatie: daarin zie je ook de liefde voor de producten terug.

“De basis van onze keuken bestaat uit 10 gangen: 1 vlees, 1 vis en voor de rest heel veel Westlandse groenten. Alle producten halen we (liefst) lokaal. Zo’n 20 jaar geleden ging ik op bezoek bij Michel Bras van driesterren restaurant Laguiole in de regio Aubrac. Hij was een pionier in het koken met groenten. Bij hem at je als voorgerecht een salade van gekookte groenten. Normaal gezien at je in een driesterrenrestaurant alleen maar eendenlever, kreeft, kaviaar, coquilles, langoustines, met een heel klein beetje groenten erbij. In het programma Collegetour zag ik toen een topkok die vertelde dat hij verwachtte dat we in de toekomst 80% groenten zouden eten en nog maar 20% eiwitten. Hij stapte daar vrij snel overheen. Wij waren op dat moment echter een kookboek aan het maken, met veel groenten en dachten dat het wel een pakkende titel zou zijn ‘Niven 80/20’. Het was voor mij wel helder dat ik groenten op het podium wilde zetten.

Zo eenvoudig als het klinkt ging het echter niet. In het begin kwamen er vrij weinig mensen of ze liepen zelfs weg uit het restaurant. Ze zeiden dan: “We zitten in een Michelinsterren restaurant te eten en we krijgen groenten.” Van de 100 sterrenzaken was er op dat moment 1 die met heel veel groenten kookten. Via social media kregen we toen wat aandacht en van organisaties die zich inzetten voor groenten. We wonnen ook als eerste een prijs voor het ‘beste groenten restaurant van Nederland’.

Zo kregen we een paar stokken achter de deur, we schreven enkele kookboeken en via Twitter deden we een beetje onze eigen marketing.

Onze kookstijl staat inmiddels als een huis en wordt heel fijn gekopieerd door anderen. Dat heeft niks met stelen te maken, wij vinden het juist belangrijk dat mensen meer groenten eten.

Ik had ook het gevoel dat ik een betere kok zou worden als ik met veel meer groenten iets zou klaarmaken, dan wanneer ik ook dat stukje vlees of vis zou zou serveren. En dan kom je in het Westland terecht en krijg je het gesprek hoe duurzaam je iets wilt hebben. Daar zijn namelijk hele goede voorbeelden te vinden van duurzaam geproduceerde groenten, naast de producenten waarbij het om aantallen gaat, die er ook zijn en waar het wel minder gaat om de smaak.

Ik vond mijn weg in het Westland via de ouders van vriendjes waarbij ik destijds op school zat. Die hadden kassen met mooie producten.”

“We zien dat het in het Westland echt aan het kantelen is: we zien een jonge generatie die veel duurzamer werkt, er is aandacht voor aardwarmte, kassen met dubbele beglazing, e.d. Wij zoeken onze leveranciers daar wel op uit.

We halen eigenlijk al onze groenten uit het Westland: courgette, radijs, ijspegels, paprika, tomaten, sla, watermeloen, kruiden en daarnaast ook honing en bloem. We zijn vier dagen per week open en rijden twee keer per week langs onze leveranciers. De kwaliteit die we zoeken en nodig hebben, is te vinden in het Westland. En die is top!

Het zou nog wel een mooie uitdaging zijn als we op de een of andere manier een iconisch product zouden kunnen neerzetten dat het Westland definieert, zoiets als een Haags hopje. We maken bijvoorbeeld prachtige likeuren met Westlands fruit als zwarte bes, aardbeien en frambozen. Of een prachtige iconische Westlandse tomatensoep, die dan via de supermarkt van Koornneef te koop zou zijn.

Bij ons speelt minder dat we met seizoensproducten te maken hebben. Wat wel speelt is dat we uiteraard te maken hebben dat de kassen soms leeg staan, omdat de planten eruit gaan en de kassen schoongemaakt worden.

Onze band met het Westland is sterk. We voelen ons hier thuis. We wilden kleiner werken, na het restaurant in Rijswijk. Voorheen zaten op deze plek in Wateringen 75 gasten, nu zijn het er 24.”

Niven Kunz is mede-oprichter van Dutch Cuisine, waar de Nederlandse keuken wordt gepromoot. Daarbij gelden vijf principes:

1. Cultuur: het gerecht vertelt waar in en welk seizoen we ons bevinden.
2. Gezond: we koken gezond en gevarieerd: 80/20 is dus één van de basisprincipes.
3. Natuur: eerlijk en veelzijdig eten van wat de natuur ons biedt.
4. Kwaliteit: we kopen, koken en eten bewust.
5. Waarde: we werken aan resultaten voor morgen.

“Vroeger was een vegetarisch gerecht een uitzondering: je kreeg een omelet of risotto. Het koken met groenten is aanstekelijk: als je nu geen vegetarisch gerecht op de kaart hebt staan, doe je niet meer mee!”

Aan het einde van het gesprek vertelt Niven dat er eigenlijk geen groente is waar hij niet mee zou kunnen koken. “Alleen gekookte andijvie lust ik echt niet!”

Net als in 2023 mag ook dit jaar de blauwe vlag wapperen op de Westlandse stranden Monster en ’s-Gravenzande. De Stichting Keurmerk Milieu, Veiligheid en Kwaliteit (KMVK) kent de Blauwe Vlag elk jaar toe aan stranden die voldoen aan een aantal belangrijke regels op het gebied van schoon (zwem)water, goede toiletvoorzieningen en een hoog veiligheidsniveau.

De Blauwe Vlag is één jaar geldig. Jaarlijks wordt opnieuw bekeken of stranden nog aan de eisen voldoen. Voor toeristen is de Blauwe Vlag het internationale symbool voor schone stranden met goede waterkwaliteit.

Mooie beloning

De Blauwe Vlag is een mooie beloning voor de inspanningen van onze medewerkers om de Westlandse stranden schoon en veilig te houden. Dat doen we ook met partners zoals het Nationaal Park Hollandse Duinen. Samen gaan we de komende jaren aan de slag om de natuur op en rondom het strand te versterken. Daardoor kunnen mensen blijven genieten van dit unieke gebied.

Kijk voor meer informatie over de Blauwe Vlag op www.blauwevlag.nl.

Vrijwillige en lange relatie met Blauwe Vlag

De locaties vragen de Blauwe Vlag onderscheiding vrijwillig aan. In de praktijk betekent dit dat jachthavens en stranden moeten voldoen aan een aantal belangrijke criteria zoals schoon (zwem)water, goede sanitaire voorzieningen en een hoge mate van veiligheid. Het mogen voeren van een Blauwe Vlag is een erkenning voor de inspanningen die de strandgemeente of jachthavenbeheerder op dit gebied heeft geleverd. De Blauwe Vlag is één jaar geldig: jaarlijks wordt opnieuw aan de hand van controles bekeken of de stranden en jachthavens nog aan de vereisten voldoen.

De campagne van de Blauwe Vlag is in 1987 wereldwijd gestart, zo ook in Nederland. Stranden en jachthavens vragen jaarlijks deze internationale erkenning aan. Kenmerkend van Blauwe Vlag is dat er een lange relatie wordt opgebouwd tussen de Blauwe Vlag organisatie en de aanvrager. Zo mag het Westland weer de Blauwe Vlag voeren.

De internationale toekenning van de Blauwe Vlaggen geschiedt door de Foundation for Environmental Education (FEE), een onafhankelijke internationale milieu organisatie.

Ontdek de gastvrijheid, de natuur en de bijzondere accommodaties van de Westlandse kust. Struin door de duinen, fiets naar de gezellige dorpskernen en zit tot ’s avonds laat op het terras op het strand. Lees verder waarom de Westlandse kust jouw volgende vakantiebestemming is.

Van klein naar groot zijn er drie kustdorpen in het Westland. Ter Heijde, Monster en ‘s-Gravenzande. Ieder dorp heeft haar eigen charme, aanbod van winkels en eetgelegenheden. Je ontdekt ze hier!

De Fietsburgemeesters van het Westland en van Den Haag slaan de handen ineen en maakten een fietstocht ‘van Kas tot Kust, een Haags-Westlands toggie’. Met de fietsroute willen de fietsburgemeesters het fietsforensen en het recreatief fietsen tussen Westland en Den Haag promoten. Voor de organisatie krijgen zij hulp en ondersteuning van ‘de Haagse Kettingcast’ en van de fietsersbond Westland.

Fietsburgemeester Karin Zwinkels

“Heerlijk! Het voorjaar is begonnen! De dagen worden langer, er valt een enkel buitje en je voelt de zon weer op je gezicht. Nóg meer reden om lekker de fiets te pakken en de auto wat vaker te laten staan. Naar school, werk of voor een lekker fietstochtje van 5, 10 of 50 kilometer. Fietsen is altijd een goed idee!

Als fietsburgemeester van Westland maakte ik vorig jaar kennis met Remco de Rijk, de fietsburgemeester van Den Haag. Al snel kwamen we op het idee om een gezamenlijke fietstocht te gaan organiseren. Een Haags-Westlands Toggie zogezegd.

We willen, als fietsburgemeesters, het fietsen promoten en stimuleren én vragen aandacht voor veiligheid en goede faciliteiten voor de fietsers in onze gemeenten. Dit kan natuurlijk het allerbeste met een fietstocht!”

Drie routes: ‘Van Kas tot Kust, een Haags-Westlands toggie’

Er zijn drie verschillende ‘Van Kas tot Kust-routes’ langs mooie punten tussen Westland en Den Haag:

• De kleine (Haagse) route van 14 km (ongeveer 50 minuten)
• De middel (Westlandse) route van 21 km (ongeveer 75 minuten)
• De grote (gecombineerde) route van 31 km (ongeveer 113 minuten)
  *bovenstaande is berekend met een gemiddelde snelheid van 17 km/h (rekening houdend met kinderen)