Energie en Aardwarmte

De zon schijnt te weinig in Nederland. Ja, dat hoeven we jou niet te vertellen, natuurlijk. De periode waarin we zonder jas naar buiten kunnen is (te) kort. Maar ook om het hele jaar door groenten, bloemen en planten te laten groeien, is er te weinig zon en is het te koud in Nederland. Hoe lossen we dat op?

Gelukkig hebben we kassen!

Kassen beschermen het gewas tegen kou, regen, wind en schadelijke insecten, terwijl tegelijkertijd de zon er volop in kan schijnen. Daarmee collecteert de kas warmte. Ideaal!

Tijdens periodes met te weinig zonlicht kunnen we led-lampen aanzetten om de zon te simuleren. Zo verblijven de planten en bloemen het hele jaar eigenlijk in een soort all-in resort, van alle gemakken voorzien, zodat ze de beste kwaliteit opleveren.

Maar ja … dat kost natuurlijk energie.

In de jaren ’90 stond de Nederlandse glastuinbouw bekend als één van de grootverbruikers van energie. Die tijd ligt echter al ver achter ons. Het energieverbruik in de kassen is sinds 1990 gehalveerd, terwijl we meer zijn gaan telen. Welke innovaties daarvoor gezorgd hebben? Dat vertellen we je in dit verhaal.

Kleine energiecentrales

Weet je wat een WKK is? Veel tuinbouwbedrijven in het Westland hebben een Warmte-krachtkoppeling in hun bedrijf. Deze WKK zet aardgas om in elektriciteit en warmte.

Volgens de Europese Unie is een WKK een manier om hoog efficiënt energie (> 90 %) te verbruiken. Zeer duurzaam ten opzichte van alternatieve stroomopwekkers, en bovendien kan de CO2 van de WKK weer gebruikt worden om de plantengroei een boost te geven.

Een WKK is eigenlijk een miniatuur energiecentrale. Telers gebruiken aardgas om via hun WKK zelf de warmte en elektriciteit op te wekken die ze nodig hebben voor de teelt van hun gewassen.

Een hoog efficiënte manier om energie op te wekken is natuurlijk leuk, maar aardgas blijft een fossiele brandstof. De glastuinbouw zit volop in een energietransitie, waarvan je in het Westland een aantal waanzinnige voorbeelden kunt vinden.

Wat de energietransitie voor de Westlandse kassen betekent? Dat er een duidelijke visie om in 2040 zonder gebruik van fossiele brandstoffen te telen.

Aardwarmte

Eén van de grote innovaties op energiegebied is het gebruik van aardwarmte. In het Westland zijn al ongeveer tien aardwarmteprojecten in gebruik, die zorgen voor fossielloze warmte. Dat is nog eens een mooi alternatief!
Door een waterleiding heel diep in de grond te boren, warmt de aarde zelf het water op. Dat water kan door het verwarmingssysteem van meerdere tuinbouwbedrijven gepompt worden, waar het de kas verwarmt. Het afgekoelde water gaat dan weer terug de grond in om weer opgewarmd te worden.

Het water maakt een cirkeltje zonder fossiel brandstofverbruik, en zonder restproducten zoals CO2. Hoe mooi is dat?
Bovendien kan het water dat in de kas is afgekoeld ook nog gebruikt worden om kantoren en woonwijken te verwarmen, voordat het weer terug de grond in gaat. Dubbele winst!

In Naaldwijk verwarmt telerscoöperatie Prominent op deze manier de woonwijk Hoogeland, en kan hetzelfde systeem gebruikt worden om de woningen af te koelen in de zomer.

Zo zorgen de innovatieve investeringen van de tuinbouw voor duurzame warmte voor de rest van Nederland.

Het paarse licht

Telers investeren dus veel geld in de ontwikkeling van duurzame energieopwekking, zoals aardwarmteprojecten en zonnepanelen op de schuur of op de kas. Maar er is ook veel innovatie op het gebied van energieverbruik in de kas.

Het kwam nog wel eens voor in de herfst dat de laaghangende bewolking boven het Westland volledig oranje kleurde. Dat kwam door de zogenaamde Son-T lampen in de kassen, die zonlicht simuleerden op het moment dat de zon niet scheen. Son-T lampen zijn effectief, maar niet heel efficiënt op het gebied van energieverbruik.

Tegenwoordig kleurt de lucht soms paars. Om lichtvervuiling tegen te gaan, zijn telers met verlichting verplicht om hun verduisteringsdoek tussen bepaalde tijden te sluiten, maar soms valt een donker moment met laaghangende bewolking net buiten die verduisteringsuren en kleuren de LED-lampen de hemel paars.

LED-verlichting is veel zuiniger dan de traditionele Son-T lampen. Maar ook hier zit dubbel winst! Want met verschillende kleuren LED kan de teler een lichtrecept creëren waar planten nog beter op reageren dan op zonlicht.

Dat recept is vaak een combinatie van rood en blauw licht, wat wij mensen natuurlijk als paars zien. Vandaar het paarse licht in de kassen.
Zo zie je dat telers door experimenten en investeringen niet alleen zuiniger en duurzamer belichten, maar daar ook op zeer innovatieve manier nog meer profijt van hebben voor hun gewas.

Een dekentje onder de goot

Onder de goot van de kas liggen vaak schermen. Dat zijn doeken die over de hele breedte van de kas dichtgeschoven kunnen worden met behulp van een scherminstallatie.

Deze doeken hebben veel functies voor een teler. Zo kunnen de doeken verduisteren, zodat de omgeving geen last heeft van het vele licht in de kas dat ’s avonds aangaat. Geen lichtvervuiling meer!

In sommige teelten hebben de doeken de functie om de dag korter te maken, zodat de plant knoppen gaat aanleggen.
Overdag kan het voor bepaalde gewassen juist nodig zijn om het zonlicht diffuus te maken, zodat het zonlicht wordt getemperd.
En met behulp van een dubbel energiedoek kunnen telers de warmte van de zon die overdag in de kas gecollecteerd wordt in de nacht vasthouden in de kas. Als de buitentemperatuur daalt, zorgt het energiescherm voor een deken over het gewas dat de warmte vasthoudt. Dat scheelt weer opwarmen in de ochtend en het opwekken van extra energie.

Samen innoveren naar een duurzame toekomst

Kortom, er zijn volop ontwikkelingen om een kas energiezuinig te maken. Ook de overheid stimuleert dat, bijvoorbeeld met grootschalige subsidie- en kennistrajecten als de Kas Als Energiebron, het ontwikkelen van weerbare gewassen en het zogenaamde Nieuwe Telen.

Op die manier beschikken Westlandse tuinders altijd over de laatste technologieën en innovaties. En zijn ze hard op weg om duurzame doelstellingen voor 2040 en verder te behalen.